به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»، در سالروز جهانی محیط‌بانی، چشمان به‌سوی شهرستان بیجار سرزمینی که تنوع زیستی‌اش هم‌تراز با غنای فرهنگی‌اش است می‌چرخد، این منطقه در غرب ایران، با داشتن اکوسیستم‌های کوهستانی، مراتع سرسبز، تالاب‌های فصلی و جنگل‌های بلوط، خانهٔ گونه‌های جانوری نادر و در معرض خطری است که حضورشان، نشانه‌ای از سلامت اکولوژیک این سرزمین است.

از میان این‌گونه‌ها، گرگ ایرانی (Canis lupus pallipes)، پلنگ ایرانی (Panthera pardus tulliana) و خرس سیاه آسیایی (Ursus thibetanus gedrosianus) مهم‌ترین جانوران کمیاب منطقه محسوب می‌شوند.

وجود ردپای این‌گونه‌ها در مناطق کوهستانی بیجار به‌ویژه در اطراف کوه‌ها و سرچشمه‌های زاینده‌رود همچنان توسط کارشناسان محیط‌زیست تأیید می‌شود.

علاوه بر این، شاهین باتلاقی (Circus aeruginosus) و کبک دری (Tetrao mlokosiewiczi) که در فهرست گونه‌های در خطر انقراض سازمان حفاظت از محیط‌زیست قرار دارد در مراتع و تالاب‌های فصلی بیجار مشاهده شده‌اند.

ظرفیت‌های محیط‌زیستی بیجار تنها به جانوران محدود نمی‌شود، این شهرستان دارای ذخایر ژنتیکی گیاهی منحصربه‌فردی است؛ از جمله گونه‌هایی چون زعفران کوهی، مارزن‌بوی بیجاری و گونه‌های بومی مرزه که نقش کلیدی در حفظ تعادل اکولوژیک و همچنین در داروسازی سنتی دارند، این گیاهان، بستری برای زیست گونه‌های گرده‌افشان نادر مانند زنبورهای بومی و پروانه‌های کمیاب نیز فراهم می‌کنند.

 باوجود این ثروت طبیعی، شهرستان بیجار با چالش‌های جدی‌ای در حوزه محیط‌زیست روبه‌روست، تخریب مراتع به دلیل شیوه‌های نامناسب چرای دام، خشک‌شدن تالاب‌های فصلی در پی تغییر الگوهای بارش و برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، و تخریب زیستگاه‌های طبیعی به دلیل گسترش جاده‌ها و فعالیت‌های عمرانی، از جمله تهدیداتی هستند که می‌توانند حضور این‌گونه‌های کمیاب را به خطر بیندازند.

در گزارش‌های اخیربیجار یکی از کمترین آمارشکار غیرقانونی را در سطح استان دارد، نکته‌ای که نشان‌دهنده فرهنگ حفاظتی ریشه‌دار در میان مردم محلی است، همین فرهنگ، زمینه‌ساز اجرای برنامه‌های مشارکتی مانند «نگهبانان محلی طبیعت» شده که در آن، دهیاران، کشاورزان و چوپانان به‌عنوان چشم‌انداز اولیه برای گزارش فعالیت‌های مشکوک به مراکز محیط‌زیست عمل می‌کنند.

دبیرخانه همایش ملی مطالعات گروس نیز با همکاری سازمان محیط‌زیست، برنامه‌ای برای شناسایی و ثبت گونه‌های کمیاب در منطقه راه‌اندازی کرده است، این طرح از طریق استفاده از دوربین‌های دامنه‌ای (Camera Trap) و مشارکت شهروندان در ثبت مشاهدات، قصد دارد بانک اطلاعاتی جامعی از تنوع زیستی بیجار ایجاد کند.

بیجار، شهری که در آن ترک و کرد، شیعه و سنی، در کنار هم زندگی می‌کنند، امروز نیز در حوزه محیط‌زیست نمونه‌ای از هم‌زیستی انسان و طبیعت است، حفظ این تعادل، نیازمند همکاری همه‌جانبه است، از سوی مسئولان در تدوین سیاست‌های پایدار، از سوی جامعه محلی در رعایت موازین حفاظتی، و از سوی پژوهشگران در مستندسازی و ارائه راهکارهای علمی است.

در این روز، یادآوری می‌شود که هر گونه کمیابی که در کوه‌های بیجار نفس می‌کشد، نه‌تنها میراثی برای این سرزمین، بلکه گنجینه‌ای برای کل انسانیت است و حفظ آن، وظیفه‌ای فراتر از مرزهای جغرافیایی وظیفه‌ای اخلاقی و فرهنگی است.

بیجار؛ ذخیره‌گاه طبیعت در کردستان

حبیب‌اله رجب‌زاده رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان بیجار گفت: منطقه حفاظت‌شده بیجار با ۳۱ هزار هکتار وسعت، زیستگاه گونه‌های نادر جانوری و گیاهی است که از سال ۱۳۸۵ تحت حمایت سازمان محیط‌زیست قرار گرفته است و به‌عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های طبیعی کشور به شبکه مناطق تحت مدیریت سازمان پیوست، این منطقه با وسعتی حدود ۳۱ هزار و ۷۶۹ هکتار در شهرستان بیجار واقع شده و از نظر اکولوژیکی، جایگاه ویژه‌ای در غرب ایران دارد.

وی افزود: بیجار ترکیبی منحصربه‌فرد از اکوسیستم‌های کوهستانی و مرتعی است، حدود نیمی از آن را اراضی با شیب کمتر از ۱۲ درصد تشکیل می‌دهد و بقیه به‌صورت تپه‌ماهوری است، ارتفاع آن در قله‌های کوهستانی متغیر است و پوشش گیاهی اصلی از نوع تیپ مرتعی است، اما در نقاطی نیز گونه‌های درختچه‌ای مانند بادام وحشی، آلوچه، دافنه و سراسوس به‌صورت پراکنده دیده می‌شوند.

رجب‌زاده با اشاره به اینکه تاکنون ۱۳۷ گونه گیاهی در این منطقه شناسایی شده که از جمله جدیدترین‌ها می‌توان به «پرانگوس» که در زبان محلی «جاشیر» خوانده می‌شود، ادامه داد: یکی از نقاط قوت این ذخیره‌گاه، وجود منابع آبی غنی است، رودخانه قزل‌اوزن که از پرآب‌ترین رودهای استان کردستان محسوب می‌شود از این منطقه می‌گذرد، همچنین رودخانه قمچقا نیز جریان دائمی دارد.

وی یادآور شد: تاکنون بیش از ۳۰ گونه پستاندار، ۱۴۰ گونه پرنده و ۲۰ گونه خزنده در بیجار ثبت شده‌اند، مهم‌ترین گونه، قوچ و میش ارمنی است که جمعیت قابل‌توجهی از آن در این منطقه زندگی می‌کند و تحت برنامه‌های نظارت ویژه قرار دارد، سایر گونه‌های شاخص شامل گراز، گرگ، روباه، کفتار و البته پرندگان شکاری و آبزی متعددی هستند که با حضور رودخانه‌ها و تالاب‌های فصلی، زیستگاه مناسبی یافته‌اند.

بیجار فقط یک منطقه حفاظت‌شده نیست

علی همتی محیط‌بان محلی بیجار گفت: بیجار فقط یک منطقه حفاظت‌شده نیست؛ بلکه میراثی زنده است که نیازمند همراهی همه است، هر قدمی که محیط‌بانان در کوه می‌گذارند، هر چشمه‌ای که مردم محلی از آلودگی حفظ می‌کنند، و هر نگاهی که جوانان به طبیعت خود می‌اندازند، سهمی در بقای این گنجینه است، بیایید فراموش نکنیم حفظ طبیعت، حفظ هویت ما است.

وی افزود: به طبیعت احترام بگذارید، از چشمه‌ها مراقبت کنید و اگر کودک دارید، او را به کوه بیاورید نه برای تفریح، بلکه برای آشنایی، چون محیط‌بانی از عشق شروع می‌شود و با طبیعت رشد و نمو پیدا می‌کند، آموزش و فرهنگ‌سازی در راستای حفاظت از محیط‌زیست از مهم‌ترین رکن‌هایی است که باید از سنین کودکی به آن توجه کرد.

همتی با اشاره به اینکه حفاظت از محیط‌زیست رکن بسیار مهمی است که باید به آن توجه ویژه‌ای شود و در این راستا انجمن‌ها، سمن‌های محیط زیستی، خبرنگاران و فعالان فضای مجازی ظرفیت‌های خوبی برای ترویج و نشان‌دادن اهمیت محیط‌زیست به مردم هستند.

باید با طبیعت مهربان بود

بهنام ختارعکاس محیط‌زیست بیجار گفت: به مدت ۱۰ سال است که در طبیعت بیجار به حفاظت و عکاسی از طبیعت و حیات‌وحش مشغولم، هدف من از عکاسی از گونه‌های جانوری آشتی‌دادن مردم با طبیعت و حیات‌وحش هست، متأسفانه یک ترس در برخورد با حیوانات در آدمی وجود دارد که در اولین برخورد، بدون دانش کافی از ذات موجودی که با آن روبه‌رو شده است، اقدام به سنگ‌پرانی یا چوب و تفنگ‌بادی و غیره می‌کنند.
 

وی افزود: اگر بیاموزیم که طبیعت زیبایی‌های زیادی دارد و برای درک آن، بهتر است بیاموزیم و یاد بگیریم که با آن، چگونه باید رفتار کرد، تا به‌قول‌معروف، زبان محیط‌زیست را به فهیم، با آن ارتباط برقرار می‌کنیم و آن زمان است که با آغوش گرم طبیعت روبه‌رو خواهید شد که زیباترین نهان خود را به نمایش خواهد گذاشت.

ختار با اشاره به اینکه کار با طبیعت، فرهنگ انسان را به او یادآوری می‌کند، به او می‌آموزد که از کجا آمده و این امانتی که در دست دارد را باید چگونه به نسل‌های آینده تحویل دهد، ادامه داد: انسان و طبیعت هیچگاه نمی‌توانند از هم جدا بمانند، بسیاری از مردمانی که عمری از آنها گذشته است، برای آرامش دوران بازنشستگی خود به دامان طبیعت بازمی‌گردند، پس چه خوب است که در همین سنین جوانی با طبیعت خوش‌رفتار باشیم.

وی گفت: در این فصل تا جایی که می‌توانید به توله‌ها و جوجه‌های حیوانات و پرندگان دست نزنید و از لانه و محل زندگی‌شان جدا نکنید، طبیعت به یک حریم قابل‌احترام معتقد است و اگر این الگو رعایت نشود، در آینده معلوم نیست شاهد چه طغیان نابودکننده‌ای باشیم، پس به کودکان و به‌خصوص نوجوانان، فرهنگ طبیعت‌گردی باید آموخت.

این فعال محیط زیستی بیجار توضیح داد: نگاه درست به محیطی که فکر می‌کنیم جذاب نیست و از زندگی دیگران کمتر است، در نوع خود بی‌نظیر است و می‌توان گفت فقط در اختیار شما است و چه ثروتی که از آن غافل بودید، نگاه درست به زندگی، مسیر زندگی شما را تغییر می‌دهد و آن وقت است که درک می‌کنید که قرار است، به کدام سمت حرکت کنید، موفق و تندرست باشید.

انتهای خبر/