به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»،  قیمت بسیاری از حبوبات امروز در بازار رسمی به‌قدری افزایش‌یافته است که ثبات در این حوزه وجود ندارد و قیمت همین لوبیای سحرآمیز هر روز بالا و بالاتر می‌رود و حتی از غرفه بسیاری از مغازه‌های قدیمی هم پر کشیده است.

حکایت تلخی که شنیدید و خودتان هم در خریدهای روزانه آن را احساس می‌کنید، ادامه دارد، امروز تنهای محصولی که اثر مستقیم بر اقتصاد مردم، سفره غذایی من و شما و حتی صادرات و واردات به آن وابسته است یعنی گندم یک قیمت ثابت دارد و قرار نیست تکانی به خود دهد.

قیمت لوبیای سحرآمیز که از مرز نیم میلیاردریالی هم گذشت امروز یک کشاورز باید ۲۰ کیلو گندم حاصل دسترنج خود را با قیمتی کمتر از نرخ مصوب و خرید تضمینی دولت در بازار بفروشد تا بتواند یک کیلو لوبیا ارزان‌قیمت تهیه کند تا شاید یک وعده‌غذایی را دغدغه نداشته باشد.

نسبت نامتعادل قیمت محصولات کشاورزی و پروتئین گیاهی در بازار

با افزایش چشمگیر قیمت حبوبات در بازار داخلی و ثابت ماندن نرخ خرید تضمینی گندم از کشاورزان، نسبت اقتصادی بین درآمد تولیدکنندگان و هزینه مصرف‌کنندگان به‌شدت دچار اختلال شده است.

بر اساس آمار منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران و وزارت جهاد کشاورزی، میانگین قیمت خرید گندم از کشاورزان در سال زراعی جاری معادل ۴۵ هزار تومان برای هر کیلوگرم تعیین شده است.

در مقابل قیمت عمده‌فروشی لوبیای قرمز در بازارهای بین‌المللی و وارداتی به حدود ۹ دلار در هر کیلوگرم «معادل بیش از ۸۰۰ هزار تومان در نرخ رسمی بانک مرکزی» رسیده که پس از افزودن هزینه‌های توزیع، گمرک و سود میانجیان، قیمت خرده‌فروشی آن به حدود ۸ میلیون ریال در هر کیلوگرم می‌رسد.

این یافته‌ها نشان می‌دهد که یک کشاورز برای خرید یک کیلو لوبیا، باید حداقل ۲۰ کیلوگرم گندم بفروشد، رقمی که در میان کشاورزان به‌صورت گفتاری به ۲۰ کیلو گندم بفروشی، یک کیلو لوبیا بخری تبدیل شده است.

واکنش سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، افزایش قیمت حبوبات عمدتاً ناشی از وابستگی شدید به واردات، نوسان نرخ ارز و سوءمدیریت در ذخیره‌سازی است.

سالانه حدود ۳۰۰ هزار تن لوبیا وارد کشور می‌شود که بیش از ۷۰ درصد نیاز کشور را پوشش می‌دهد، هرگونه تأخیر در واردات یا افزایش قیمت جهانی، بلافاصله بر قیمت داخلی تأثیر می‌گذارد.

در مقابل گندم به‌عنوان محصولی راهبُردی، باقیمت تضمینی و بدون افزایش متناسب با تورم خریداری می‌شود، این مسئله باعث کاهش انگیزه کشاورزان برای کشت دیم و نیمه دیم شده و در بلندمدت تهدیدی برای امنیت غذایی ملی است.

واکنش وزارت جهاد کشاورزی در بیانیه‌ای اعلام کرد که برنامه‌ای برای گسترش کشت حبوبات در مناطق مستعد مانند گلستان، خوزستان، کرمانشاه و کردستان دارد، اما با چالش‌هایی از جمله کمبود آب، گرانی نهاده‌ها و عدم تضمین فروش مواجه است.

در همین راستا طرح «خودکفایی در حبوبات» در سال ۱۴۰۳ تنها ۳۵ درصد از سطح پیش‌بینی‌شده را پوشش داده است.

هشدار کارشناسان اقتصادی، این ناهمخوانی قیمتی تنها یک مسئله اقتصادی نیست، بلکه نشانه‌ای از شکست در سیاست‌گذاری زنجیره تأمین کشاورزی است، وقتی تولیدکننده نتواند پایه‌ای‌ترین مواد غذایی را بخرد، یعنی سیستم از پایه دچار آسیب شده است.

باتوجه‌به گزارش‌های رسمی، نسبت نامتعادل بین قیمت خرید گندم از کشاورزان و قیمت فروش لوبیا به مصرف‌کننده، نه‌تنها تأثیر اجتماعی دارد، بلکه زنگ خطری برای امنیت غذایی و پایداری کشاورزی در کشور است، کارشناسان خواهان بازنگری فوری در سیاست‌های قیمت‌گذاری، واردات و حمایت از تولید داخلی حبوبات هستند.

در همین راستا، اتحادیه عمده‌فروشان مواد غذایی در گزارشی از جمله‌ای که در میان بازاریان رایج شده، «۲۰ کیلو گندم بفروشی، یک کیلو لوبیا بخری» به‌عنوان شاخصی نمادین از بحران توزیع درآمد در بخش کشاورزی یاد کرد، این اتحادیه هشدار داده که افزایش قیمت حبوبات نه‌تنها بر دسترسی خانوارهای کم‌درآمد آسیب می‌زند، بلکه فشار مضاعفی بر کشاورزان واقع در پایین‌ترین لایه زنجیره تولید و توزیع وارد می‌کند.

بر اساس داده‌های پایش بازار وزارت صنعت، معدن و تجارت، قیمت لوبیای سفید و قرمز در مقایسه با سال گذشته بیش از ۱۵۰ درصد رشد داشته است، درحالی‌که نرخ خرید گندم از کشاورزان تنها حدود ۳۰ درصد افزایش‌یافته که به‌مراتب کمتر از نرخ تورم کشاورزی «بالغ بر ۴۵ درصد» است.

این اختلاف باعث شده بسیاری از کشاورزان در مناطق دیم‌کاری مانند خراسان شمالی، زنجان و همدان، سطح زیر کشت گندم را کاهش دهند یا به سمت کشت محصولات پردرآمدتر و پرآب مانند سیب‌زمینی گرایش پیدا کنند، اقدامی که در بلندمدت خود به بحران آب و تهدید امنیت غذایی ملی منجر می‌شود.

از سوی دیگر، بانک مرکزی اعلام کرده که تسهیلات ویژه‌ای برای واردکنندگان مجاز حبوبات در نظر گرفته شده تا با نرخ ارز ترجیحی، قیمت وارداتی کاهش یابد، اما تاکنون تأثیر این تسهیلات در بازار خرده‌فروشی چشمگیر نبوده و قیمت‌ها همچنان در سطح بالایی باقی‌مانده است.

کارشناسان اقتصادی تأکید می‌کنند که راه‌حل پایدار، وابستگی کمتر به واردات و سرمایه‌گذاری جدی در کشت حبوبات در مناطق دارای پتانسیل آبی و خاک مناسب است، همچنین پیشنهاد شده تا از ظرفیت کشاورزی گلخانه‌ای و کشت بدون خاک برای تولید حبوبات پروتئینی در مقیاس کوچک استفاده شود.

در نهایت، این معادله اقتصادی ناعادلانه فروش چندین کیلو محصول اصلی برای خرید یک کیلو کالای مکمل تنها یک شاخص قیمتی نیست، بلکه نمادی از شکست تخصیص منابع، ناکارآمدی زنجیره تأمین و فاصله فزاینده بین تولیدکننده و مصرف‌کننده است، بدون اقدام فوری و ساختاری، این شکاف نه‌تنها ادامه خواهد داشت، بلکه پایه‌های اقتصاد روستایی را تضعیف خواهد کرد.

نویسنده: شهرام سبزی خانی کارشناس اقتصادی