به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»،استان کردستان، با مساحتی بیش از ۲۹ هزار کیلومتر مربع در غرب ایران، بخشی از رشته‌کوه زاگرس را در بر گرفته است؛ جغرافیایی کوهستانی که در آن رودخانه‌هایی همچون سیروان، قشلاق و زرینه‌رود جریان دارند. 

این سرزمین با تابستان‌های معتدل و زمستان‌های سرد، مراتع وسیع، دشت‌های حاصلخیز و منابع معدنی متنوع، یکی از غنی‌ترین پهنه‌های طبیعی کشور به شمار می‌رود.

مردم کردستان، با فرهنگی ریشه‌دار و پیشینه‌ای کهن، همواره از طریق کشاورزی، دامداری و صنایع دستی امرار معاش کرده‌اند. با این همه، محدودیت‌های تاریخی در زیرساخت‌های حمل‌ونقل و مدیریت آب، همواره مانع بهره‌گیری کامل از ظرفیت‌های استان شده است. تحولات اخیر در زمینه ساخت جاده‌ها، سدها و تأسیسات زیربنایی، فرصتی تازه برای شکوفایی اقتصادی و اجتماعی فراهم آورده‌اند.

راه‌ها؛ رگ‌های حیاتی در کالبد توسعه

حمل‌ونقل و راه‌سازی، به‌عنوان ستون فقرات توسعه، نقشی کلیدی در آینده کردستان ایفا می‌کنند؛ طی سال‌های اخیر بزرگراه‌های مهمی همچون مسیر سنندج–همدان و سنندج–مریوان توسعه یافته یا در دست اجرا هستند که استان را به شبکه ملی حمل‌ونقل و کریدورهای ترانزیتی متصل می‌سازند.

احداث کمربندی‌های شهری در سنندج و بانه، از یک‌سو موجب روان‌سازی ترافیک داخلی و کاهش آلاینده‌ها شده و از سوی دیگر، بستر مناسبی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و گردشگری فراهم آورده است.

مرزهای بین‌المللی همچون باشماق مریوان و سیرانبند بانه با بهره‌مندی از این شبکه راه‌ها، به مراکز مهمی برای تبادلات تجاری تبدیل شده‌اند. بدین ترتیب، کردستان بیش از پیش در نقش پل ارتباطی ایران با بازار عراق و منطقه ظاهر شده است.

سدسازی؛ شریان‌های نوین حیات در کردستان

کردستان با وجود برخورداری از رودخانه‌های پرآب، همواره با چالش مدیریت منابع آب روبه‌رو بوده است. پراکندگی زمانی بارش‌ها و تبخیر بالا، ایجاب می‌کند که آب به شیوه‌ای پایدار ذخیره و مدیریت شود.

 سدسازی در این میان، نه فقط ابزاری برای تأمین آب شرب و کشاورزی، بلکه عنصری حیاتی برای امنیت غذایی و انرژی به شمار می‌رود.

سد گاوشان یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های استان است که در ۲۵ کیلومتری سنندج بر رودخانه گاوشان احداث شده. این سد با ارتفاع ۱۲۳ متر و ظرفیت ذخیره بیش از ۵۵۰ میلیون مترمکعب، علاوه بر تأمین آب آشامیدنی بخشی از کرمانشاه و کردستان، حدود ۱۱ مگاوات برق‌آبی تولید می‌کند.

سد آزاد در نزدیکی سنندج، از دیگر پروژه‌های راهبردی استان است. این سد با ارتفاع ۱۱۵ متر و گنجایش ۲۶۰ میلیون مترمکعب، وظیفه‌ای دوگانه بر عهده دارد، ذخیره و انتقال آب از طریق سامانه‌ای به طول ۱۷۵ کیلومتر به دشت‌های قروه و دهگلان، و همچنین تولید انرژی برق‌آبی. این انتقال مانع افت بیشتر سطح آب زیرزمینی در مناطق شرقی استان می‌شود و پایداری کشاورزی را تضمین می‌کند.

سد گاران در مریوان با ارتفاع ۶۲ متر و حجم مخزن حدود ۱۱۰ میلیون مترمکعب، به‌طور مستقیم آب شرب شهر مریوان و بخش قابل‌توجهی از اراضی کشاورزی پیرامون را تأمین می‌کند.

و در نهایت، سد تالوار که اگرچه در مرز کردستان و زنجان واقع شده، اما نقش آن برای استان کردستان انکارناپذیر است. این سد با ظرفیتی بیش از ۶۰۰ میلیون مترمکعب، یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های تأمین آب غرب کشور محسوب می‌شود. بخشی از آب ذخیره‌شده در سد تالوار برای تأمین شرب و کشاورزی در همدان و زنجان اختصاص یافته، اما طرح‌های انتقال آب به سنندج و دیگر شهرهای کردستان نیز جایگاه مهمی در برنامه‌های ملی مدیریت آب دارد. تالوار به نوعی پشتوانه استراتژیک برای امنیت آبی استان به حساب می‌آید.

پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی

پروژه‌های سدسازی، علاوه بر تأمین آب شرب، کشاورزی و برق، پیامدهای گسترده‌ای بر حوزه‌های مختلف دارند.

از جنبه اقتصادی، سدها امکان آبیاری پایدار را فراهم کرده‌اند که این امر به توسعه باغات و افزایش بهره‌وری در دشت‌های حاصلخیز قروه، دهگلان و مریوان انجامیده است. تولید برق‌آبی، اگرچه در مقیاسی محدود، اما نقشی مکمل در شبکه انرژی منطقه دارد و وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش می‌دهد.

از نظر اجتماعی، سدها موجب بهبود کیفیت زندگی در شهرهایی چون سنندج و مریوان شده‌اند؛ چراکه دسترسی پایدار به آب شرب سالم، یکی از بنیادی‌ترین شاخص‌های رفاه اجتماعی است. همچنین کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی به معنای جلوگیری از مهاجرت اجباری کشاورزان به شهرها خواهد بود.

اما در بعد زیست‌محیطی، سدسازی بی‌چالش نیست. تغییر اکوسیستم رودخانه‌ای، تهدید زیستگاه‌های آبزیان و حتی جابه‌جایی برخی سکونتگاه‌های روستایی از جمله پیامدهایی هستند که باید به‌دقت مدیریت شوند. رعایت حق‌آبه زیست‌محیطی رودخانه‌ها، اجرای طرح‌های پایش تنوع زیستی و حمایت از جوامع محلی از اقدامات ضروری در این مسیر به شمار می‌روند.

پایداری مسیر توسعه

پروژه‌های راه‌سازی و سدسازی، اگرچه به‌ظاهر کارکردی عمرانی دارند، اما در لایه‌های عمیق‌تر با آینده اجتماعی و زیست‌محیطی استان گره خورده‌اند. پایداری توسعه در کردستان زمانی تضمین خواهد شد که نگاه به این پروژه‌ها صرفاً در چارچوب ساخت‌وسازهای فیزیکی محدود نشود. آنچه اهمیت دارد، مدیریت یکپارچه منابع و توجه به هم‌پیوندی اقتصاد، اجتماع و محیط‌زیست است.

سد تالوار، گاوشان، آزاد و گاران می‌توانند در بلندمدت امنیت آبی استان را تضمین کنند، اما این هدف تنها در صورتی محقق می‌شود که بهره‌برداری آن‌ها بر اساس برنامه‌ریزی علمی و سازگار با ظرفیت‌های طبیعی باشد.

اگر انتقال آب بدون در نظر گرفتن توان اکولوژیک صورت گیرد، توسعه به جای پایداری به سمت بحران خواهد رفت. در سوی دیگر، راه‌هایی که کردستان را به بازارهای ملی و فراملی پیوند می‌دهند، زمانی توسعه‌ای پایدار خواهند بود که در کنار منافع تجاری، به ارتقای سطح زندگی مردم محلی و حفاظت از محیط‌زیست نیز کمک کنند.

بنابراین، پایداری مسیر توسعه کردستان را باید در هم‌افزایی این پروژه‌ها جستجو کرد، راه‌هایی که فرصت‌های تازه برای تجارت و گردشگری می‌سازند؛ سدهایی که امنیت آب و غذا را تأمین می‌کنند؛ و زیرساخت‌هایی که به مردم امکان می‌دهند در سرزمین خود با رفاه، امنیت و امید زندگی کنند. توسعه‌ای از این دست، اگر با مشارکت جامعه محلی، مدیریت علمی منابع و رعایت اصول زیست‌محیطی همراه شود، نه‌تنها سیمای استان را دگرگون خواهد کرد بلکه کردستان را به الگویی برای توسعه پایدار در غرب ایران بدل خواهد ساخت.

انتهای خبر/