به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»، کارشناسان آموزشی معتقدند تلفیق درس‌های نظری با فعالیت‌های عملی در آزمایشگاه، نه‌تنها انگیزهٔ دانش‌آموزان را افزایش می‌دهد، بلکه درک عمیق‌تری از مفاهیم علمی در آنان ایجاد می‌کند.

در مدارس شهرستان بیجار، آزمایشگاه‌های علوم دیگر فقط فضایی برای انجام آزمایش‌های کتابی نیستند؛ بلکه به کارگاه‌هایی برای کشف، آزمون و رشد تبدیل شده‌اند که در آن، دانش‌آموز نه تنها مفاهیم را می‌آموزد، بلکه آن‌ها را لمس، مشاهده و درک می‌کند. معلمان و کارشناسان آموزشی این منطقه معتقدند: «وقتی دانش‌آموز خودش آب را تجزیه کند، الکترولیز برایش یک فرمول نیست، بلکه یک تجربه زنده است.»  

بر اساس گزارش اداره آموزش و پرورش بیجار، مدارسی که به‌طور منظم از آزمایشگاه‌های تجهیزشده استفاده می‌کنند، شاهد افزایش ۳۵ درصدی علاقه دانش‌آموزان به رشته‌های علوم پایه و مهندسی در دوره متوسطه دوم بوده‌اند، این علاقه تنها به معنای گزینش رشته نیست؛ بلکه نشانه‌ای از رشد فکری، کنجکاوی علمی و اعتمادبه‌نفس شناختی است که در فضای آزمایشگاه شکل می‌گیرد.

در این فضا، دانش‌آموز یاد می‌گیرد که خطا هم بخشی از یادگیری است وقتی آزمایشش نتیجه مطلوب ندهد، ناامید نمی‌شود، بلکه دوباره فکر می‌کند، فرضیه می‌سازد و امتحان می‌کند.

آزمایشگاه علوم به‌گونه‌ای طراحی شده که دانش‌آموزان با استفاده از ابزارهای ساده، پدیده‌های فیزیکی و شیمیایی را کشف می‌کنند، زبان مفاهیم علمی، جهانی است و مفهوم در ذهن ریشه می‌یابد، این روش، نه تنها یادگیری را عمیق‌تر می‌کند، بلکه حس تعلق و عدالت آموزشی را نیز تقویت می‌نماید.  

همکاری مدارس با دانشگاه کردستان و مراکز پژوهشی نیز در این زمینه موثر بوده است، در برخی مدارس، دانشجویان رشته‌های علوم آزمایشی به‌عنوان مربی در آزمایشگاه‌ها حضور دارند و پروژه‌های کوچکی مانند «ساخت فیلتر آب خانگی» یا «بررسی کیفیت خاک منطقه» را با دانش‌آموزان اجرا می‌کنند، این تعامل نه تنها دانش‌آموز را با دنیای دانشگاه آشنا می‌سازد، بلکه برای بسیاری از آن‌ها، اولین گام برای شکوفایی استعدادهای پنهان در حوزه‌های نوین مانند زیست‌فناوری، انرژی‌های پاک یا مهندسی محیط‌زیست می‌شود.  

با این حال، چالش‌هایی هم وجود دارد، برخی مدارس روستایی هنوز با کمبود تجهیزات اولیه آزمایشگاهی، نظیر لوازم شیمیایی ایمن یا میکروسکوپ‌های عملیاتی، روبه‌رو هستند، با این وجود معلمان خلاق بیجار با استفاده از وسایل دست‌ساز و بومی مانند استفاده از گیاهان محلی برای آزمایش pH یا ساخت مدار ساده با باتری و سیم‌های بازیافتی این کمبودها را جبران می‌کنند، این خلاقیت، خود بخشی از فرهنگ «پدافند غیرعامل آموزشی» است، مقاومت در برابر محدودیت‌ها با اعتماد به ظرفیت‌های داخلی است.  

در نهایت آزمایشگاه در مدارس بیجار، فراتر از یک کلاس درس است؛ فضایی است برای شکوفایی جایی که دانش‌آموز با دستان خود حقیقت را لمس می‌کند، با ذهن خود سؤال می‌سازد و با روح خود به آینده امید می‌بندد.

در سرزمینی که همزیستی، هنر و علم در کنار هم رشد کرده‌اند، آزمایشگاه‌های مدرسه نیز به بستری برای پرورش نسلی تبدیل شده‌اند که نه تنها بخواند، بلکه بفهمد؛ نه تنها بداند، بلکه بسازند.

بر اساس گزارش‌های آموزشی، بسیاری از دانش‌آموزان دورهٔ اول و دوم متوسطه با وجود مطالعهٔ دقیق کتاب‌های درسی، در به‌کارگیری مفاهیم علمی در موقعیت‌های واقعی دچار مشکل می‌شوند، اما زمانی که این مفاهیم در فضای آزمایشگاهی و با روش‌های عملی آموزش داده می‌شوند، یادگیری از حالت حفظی خارج شده و به تجربه‌ای پایدار تبدیل می‌گردد.

بر اساس آمار مرکز تحقیقات آموزش و پرورش، مدارسی که به‌طور منظم از ظرفیت آزمایشگاه‌های خود برای تدریس دروس علوم و ریاضی استفاده می‌کنند، شاهد بهبود قابل توجهی در عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان و افزایش علاقهٔ آنان به رشته‌های علوم پایه هستند.  

در همین راستا، برنامه‌های جدید وزارت آموزش و پرورش بر تقویت زیرساخت‌های آزمایشگاهی در مدارس و آموزش معلمان برای تدریس مبتنی بر پروژه و فعالیت‌های عملی تأکید دارد تا یادگیری، فراتر از صفحات کتاب درسی، در دنیای واقعی نیز جان بگیرد.

فعالیت‌های آزمایشگاهی تحت نظارت کارشناسان گروه‌های آموزشی علوم تجربی و ریاضی اجرایی می‌شود، این برنامه‌ها با همکاری دانشگاه کردستان و پایگاه‌های علمی منطقه طراحی شده‌اند و بر پایه استانداردهای آموزشی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش استوارند.

در نهایت، آزمایشگاه‌های مدرسه در بیجار دیگر فقط فضایی برای انجام آزمایش‌های کتابی نیستند، بلکه به عنوان بستری برای شکوفایی استعدادها، تقویت فرهنگ علم و تربیت نسلی آگاه و کنجکاو عمل می‌کنند.

این تحول، نتیجه برنامه‌ریزی هدفمند، همکاری نهادی و توجه به ظرفیت‌های بومی منطقه است و می‌تواند الگویی برای سایر شهرستان‌های کمترتوسعه‌یافته باشد، با تداوم این رویکرد، انتظار می‌رود بیجار نه‌تنها در سطح استان، بلکه در کشور نیز به عنوان یکی از قطب‌های پرورش استعدادهای علمی جوان شناخته شود.

کارگاه‌های مفهومی مبتنی بر واکنش‌های روزمره

سارا مختاری مربی آزمایشگاه گفت: برنامه‌های آزمایشگاه بر پایه اصول شیمی سبز و بازیابی اقلام مصرفی طراحی شده‌اند و به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا مفاهیمی مانند اسید و باز، اکسایش و کاهش را از طریق آزمایش‌هایی با مواد خانگی مانند سرکه، جوش‌شیرین و آب لیمودرک کنند، این روش نه‌تنها هزینه‌های آزمایشگاهی را کاهش داده، بلکه ایمنی فضای یادگیری را نیز افزایش بخشیده است.

وی افزود: در این آزمایشگاه شیمی شامل «شبیه‌سازی صنایع کوچک شیمیایی» است که در آن دانش‌آموزان با راهنمایی‌های دقیق، محصولاتی مانند صابون گیاهی، ضدیخ طبیعی و محلول‌های ضدعفونی‌کننده ساده را در مقیاس آزمایشگاهی تولید می‌کنند.

مربی آزمایشگاه با اشاره به اینکه این فعالیت‌ها ضمن ایجاد انگیزه شغلی و کارآفرینی، پلی میان درس و زندگی واقعی ایجاد کرده‌ است، ادامه داد: گزارش‌های آموزشی نشان می‌دهد که دانش‌آموزان شرکت‌کننده در این برنامه‌ها، درک عمیق‌تری از چرخه مواد و تبدیل انرژی به دست آورده‌اند و تمایل آن‌ها به انتخاب رشته‌های مرتبط با مهندسی شیمی و فناوری‌های پاک در مقطع دانشگاه افزایش یافته است.

دانش‌آموزان موضوعات عملی را بهتر درک می‌کنند

میترا عباس‌زاده مسئول پژوهش‌سرای آموزش و پرورش بیجار گفت: مربیان آزمایشگاه شیمی با همکاری کارشناسان زیست‌محیطی، سیستم «کنترل دوگانه پسماندهای آزمایشگاهی» را در مدارس شهرستان راه‌اندازی کرده‌اند و در این سیستم، هر پسماند شیمیایی بر اساس نوع واکنش و خطرات بالقوه، در ظروف رنگی مجزا جمع‌آوری و قبل از دفع نهایی، خنثی‌سازی می‌شود.

وی افزود: آموزش این روش‌ها به دانش‌آموزان، نه‌تنها فرهنگ مسئولیت‌پذیری محیط‌زیستی را تقویت کرده، بلکه آن‌ها را با استانداردهای بین‌المللی ایمنی آزمایشگاهی آشنا ساخته است.

عباس‌زاده یادآور شد: این تلاش‌ها نشان می‌دهد که دروسی که درپروهش‌سرا و آزمایشگاه مورد بازخوانی و تمرین قرار می‌گیرد، در واقع دیگر فقط فضایی برای آزمایش نیست، بلکه مدرسه‌ای برای تفکر سیستمی، مسئولیت اجتماعی و خلاقیت علمی محسوب می‌شود.

حضور در آزمایشگاه و پژوهش‌سرا فراتر از تصورم است

الناز حبیبی دانش‌آموز مقطع متوسطه دوم گفت: من عضو تیم «پژوهشگران جوان علوم پایه» هستم و در پروژه‌ای گروهی، به بررسی تأثیر عصارهٔ گیاهان بومی منطقه، از جمله خاکشیر و مرزهٔ کوهی بر سرعت واکنش‌های اسیدی پرداختیم که نتایج جالبی داشت.

وی افزود: نتایج اولیهٔ این پژوهش که تحت نظارت مربی آزمایشگاه و با رعایت اصول روش‌شناسی علمی انجام شده، نشان می‌دهد که برخی گیاهان محلی خاصیت کاتالیزوری طبیعی دارند، این فعالیت، ضمن تقویت فرهنگ پژوهش در میان دانش‌آموزان، ارتباطی هوشمندانه میان دانش علمی و دانش سنتی منطقه ایجاد کرده است.

حبیبی با اشاره به اینکه فعالیت در پژوهش‌سرا به‌عنوان الگویی موفق در افزایش سطح یادگیری ما دانش‌آموزان است، گفت: اداره آموزش و پرورش بیجار برنامهٔ «ستاره‌های آزمایشگاه» را راه‌اندازی کرده که در آن، دانش‌آموزان مستعد فرصت ارائهٔ پروژه‌های کاربردی خود را در نمایشگاه‌های علمی محلی خواهند داشت، این رویکرد نشان می‌دهد که حضور فعال دانش‌آموزان در فضاهای آزمایشگاهی مسیر رشد فردی آن‌ها را هموار می‌کند.

انتهای خبر/