به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»، در دهه‌های اخیر، نظام بین‌الملل با تحولات عمیقی مواجه بوده است، از انتقال قدرت اقتصادی از غرب به شرق تا ظهور بازیگران جدید در عرصه سیاست جهانی در این میان، جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از کشورهای کلیدی خاورمیانه، نقشی فراتر از یک بازیگر منطقه‌ای یافته است.

 جایگاه جغرافیایی، منابع انرژی، و میراث تمدنی ایران موجب شده این کشور در معادلات ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی جهان جایگاهی خاص و تعیین‌کننده داشته باشد، بررسی ابعاد این اهمیت می‌تواند درک دقیق‌تری از نقش ایران در نظم جهانی در حال شکل‌گیری فراهم سازد.

 از نگاه آمریکا و غرب، ایران فقط یک بازیگر دردسرساز منطقه‌ای نیست، بلکه اگر فرصت پیدا کند، می‌تواند به یکی از ستون‌های اصلی «نظم جهانی جدید» که در حال حاضر چین و روسیه پرچم آن را در دست گرفته‌اند تبدیل شود، در ادامه به ۴ مورد از اهمیت ایران در نظم جهانی جدید پرداخته می‌شود.

 ۱. بُعد ژئوپلیتیکی

 ایران در مرکز یکی از حساس‌ترین مناطق ژئوپلیتیکی جهان واقع شده است، منطقه‌ای که محل تلاقی سه قاره و پیوندگاه آسیای مرکزی، قفقاز، خاورمیانه و خلیج‌فارس است، این موقعیت جغرافیایی، ایران را به حلقه‌ای حیاتی در معادلات امنیتی و ترانزیتی جهان تبدیل کرده است.

 حضور ایران در مسیر کریدورهای شمال - جنوب و شرق - غرب، جایگاه آن را در اتصال بازارهای اروپا، آسیا و آفریقا تقویت می‌کند، ازاین‌رو، ایران به‌عنوان یک «بازیگر محوری منطقه‌ای» شناخته می‌شود که بدون مشارکت آن، بسیاری از طرح‌های امنیتی و اقتصادی در خاورمیانه قابلیت تحقق ندارند.

 ۲. بُعد ژئواکونومیکی

 ایران با در اختیار داشتن حدود ۱۰ درصد از ذخایر نفت و ۱۷ درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان، یکی از قدرت‌های مهم انرژی محسوب می‌شود، این ظرفیت موجب شده ایران در معادلات امنیت انرژی جهانی نقشی حیاتی ایفا کند.

 افزون بر آن، موقعیت ترانزیتی ایران، امکان تبدیل‌شدن به مرکز مبادلات انرژی و تجارت منطقه را فراهم ساخته است، در دوران گذار انرژی و تحولات اقتصادی ناشی از تغییرات اقلیمی، نقش ایران در ایجاد تعادل و امنیت عرضه انرژی، بیش‌ازپیش اهمیت می‌یابد.

 ۳. بُعد ژئوکالچرال (تمدنی و فرهنگی)

 ایران دارای پیشینه‌ای چندهزارساله در تمدن، علم، فلسفه و فرهنگ است، این میراث‌فرهنگی غنی، ایران را به یکی از دارندگان قدرت نرم در نظام بین‌الملل تبدیل کرده است، اندیشه‌های ایرانی در حوزه‌های گفت‌وگوی تمدن‌ها، هم‌زیستی فرهنگی و تعامل میان شرق و غرب می‌توانند مبنایی برای تقویت دیپلماسی فرهنگی و نقش‌آفرینی سازنده در عرصه جهانی باشند.

 قدرت نرم ایران، ابزاری است که می‌تواند در کنار قدرت سخت (نظامی و اقتصادی)، سیاست خارجی متوازن و مؤثری را رقم زند.

 ۴. جایگاه ایران در نظم چندقطبی نوین

 نظام بین‌الملل امروز در حال گذار از ساختار تک‌قطبی به‌سوی نظمی چندقطبی است که در آن بازیگران جدیدی چون چین، روسیه، هند و اتحادیه اروپا نقش فزاینده‌ای یافته‌اند، در چنین ساختاری، ایران می‌تواند با اتخاذ سیاست خارجی هوشمندانه و تعامل متوازن با قدرت‌های بزرگ، نقش یک بازیگر میان سطح تأثیرگذار را ایفا کند، این جایگاه به ایران امکان می‌دهد تا در ایجاد موازنه قدرت و شکل‌دهی به ترتیبات امنیتی و اقتصادی آینده منطقه و جهان سهیم باشد.

 ایران در معادله جهانی جایگاهی چندبعدی دارد که از تلفیق سه مؤلفهٔ اصلی، موقعیت ژئوپلیتیکی، ظرفیت‌های ژئواکونومیکی و میراث ژئوکالچرال شکل‌گرفته است، این ترکیب منحصربه‌فرد موجب می‌شود ایران نه صرفاً یک کشور منطقه‌ای، بلکه بازیگری اثرگذار در سطح جهانی باشد.

 در شرایط تحول‌پذیر نظام بین‌الملل، بهره‌گیری هوشمندانه از این ظرفیت‌ها می‌تواند جایگاه ایران را به‌عنوان یکی از قدرت‌های میانی تعیین‌کننده در نظم نوین جهانی تثبیت کند.

 نویسنده: حسین حیدری کارشناس مسائل سیاسی