به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «کردتودی»، در سال‌های اخیر، جهان شاهد رشد سرسام‌آور استفاده از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های موبایلی بوده است.

 این ابزارها، که روزی برای تسهیل ارتباطات و اشتراک اطلاعات طراحی شده بودند، اکنون به میدان‌های وسیعی برای جمع‌آوری داده‌های شخصی تبدیل شده‌اند، هرچند در ظاهر، این پلتفرم‌ها خدماتی رایگان و در دسترس ارائه می‌دهند، اما واقعیت پشت پرده آن‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از این شرکت‌ها به بهانه بهبود تجربه کاربری، به شکل گسترده‌ای اطلاعات کاربران را رصد، ذخیره و حتی در مواردی سوءاستفاده می‌کنند.

در روزهای اخیر، به‌ویژه با تشدید درگیری‌ها در منطقه و نگرانی‌های فزاینده امنیتی، دوباره توجه‌ها به سوی عملکرد شرکت‌های فناوری مانند متا (مالک واتس‌اپ و اینستاگرام)، گوگل، اپل و آمازون جلب شده است، گرچه موضوع نظارت و جمع‌آوری داده‌ها محدود به یک پلتفرم خاص نیست، اما پیام‌رسان‌هایی چون واتس‌اپ و شبکه‌هایی مانند اینستاگرام به‌طور ویژه در کانون این انتقادات قرار گرفته‌اند.

پاول دوروف، بنیان‌گذار تلگرام، از جمله چهره‌هایی است که بارها نسبت به رفتار مشکوک واتس‌اپ هشدار داده است، او معتقد است که این پیام‌رسان نه‌تنها امنیت لازم برای محافظت از مکالمات کاربران را تأمین نمی‌کند، بلکه عملاً به یک ابزار جاسوسی برای استخراج اطلاعات از گوشی کاربران تبدیل شده است و این نگرانی زمانی جدی‌تر می‌شود که بدانیم واتس‌اپ، با بیش از 2 میلیارد کاربر فعال، یکی از پرکاربردترین پیام‌رسان‌های دنیاست و هرگونه نفوذ یا بهره‌برداری غیرمجاز از داده‌های آن، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای حریم خصوصی میلیاردها انسان داشته باشد.

در همین راستا، ایلان ماسک نیز سال گذشته به یکی از کاربران توییتر که از دسترسی غیرمجاز واتس‌اپ به اطلاعاتش گلایه کرده بود، پاسخ داد و به صراحت اعلام کرد که این پلتفرم قابل اعتماد نیست و این اظهارنظر از سوی یکی از برجسته‌ترین چهره‌های فناوری جهان، اهمیت و حساسیت این موضوع را دوچندان می‌کند.

اما مسئله فقط واتس‌اپ نیست. اینستاگرام نیز، به عنوان یکی از پرطرفدارترین شبکه‌های اجتماعی، با انبوهی از داده‌های بصری و رفتاری کاربران روبه‌روست.

 الگوریتم‌هایی که برای تحلیل رفتار کاربران و نمایش تبلیغات استفاده می‌شوند، عملاً فعالیت‌های روزمره، علایق، ارتباطات و حتی محل زندگی کاربران را به‌صورت دقیق رصد می‌کنند و این داده‌ها نه‌تنها به بهبود تبلیغات هدفمند کمک می‌کند، بلکه در شرایط خاص می‌تواند برای اهداف سیاسی، امنیتی یا اقتصادی نیز مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

نکته حائز اهمیت در این میان، سیاست‌های ایالات متحده در بهره‌برداری از ظرفیت فناوری و شبکه‌های اجتماعی برای پیشبرد اهداف بین‌المللی‌اش است.

 شواهد نشان می‌دهد که بسیاری از این شرکت‌ها، در مواقع حساس، همکاری لازم را با نهادهای اطلاعاتی و امنیتی آمریکا داشته‌اند و به همین دلیل، بحث بر سر سوءاستفاده از داده‌ها تنها به تهدیدی برای حریم خصوصی محدود نمی‌شود، بلکه به یک موضوع امنیت ملی برای بسیاری از کشورها تبدیل شده است.

شاید وقت آن رسیده باشد که کاربران، به‌ویژه در کشورهای در معرض تهدیدهای امنیتی، نگاه دقیق‌تری به ابزارهای دیجیتالی که روزانه از آن‌ها استفاده می‌کنند بیندازند.

 آگاهی از سازوکار جمع‌آوری داده‌ها، بررسی مجوزهای اپلیکیشن‌ها و حرکت به‌سوی استفاده از پیام‌رسان‌ها و پلتفرم‌های بومی یا متن‌باز که شفافیت بیشتری دارند، می‌تواند گامی مؤثر در جهت حفظ حریم خصوصی باشد.

در پایان، باید اذعان کرد که فناوری ذاتاً خنثی است؛ این نحوه استفاده از آن و نهادهایی که پشت این ابزارها قرار دارند، هستند که تعیین می‌کنند فناوری در خدمت کاربران است یا علیه آن‌ها. بنابراین، آگاهی، شفاف‌سازی، و مطالبه پاسخگویی از سوی شرکت‌های فناوری، ضروری‌ترین قدم در مقابله با موج جهانی سوءاستفاده از داده‌هاست.

نویسنده: بهار محمدی